Afganistan Savaşı, 11 Eylül 2001'deki El Kaide terör örgütünün New York ve Washington D.C.'de gerçekleştirdiği saldırılardan sonra, ABD liderliğindeki NATO güçlerinin Afganistan'ı işgal etmesiyle başladı. Savaş, ilk başta terörle mücadele ve Taliban rejimini devirmek amacıyla başlatıldı, ancak zamanla en uzun süren Amerikan askeri müdahalesi haline geldi. 2021'de ABD'nin çekilmesiyle sona eren bu savaş, bölgeyi ve dünya siyasetini derinden etkiledi.
Savaşın Nedenleri
11 Eylül Saldırıları ve El Kaide:
11 Eylül 2001'de El Kaide terör örgütü, ABD'de dört uçağı kaçırarak İkiz Kuleler ve Pentagon'a saldırdı, yaklaşık 3.000 kişi hayatını kaybetti.
Saldırılar, ABD tarihinde en yıkıcı terör saldırıları olarak kayda geçti.
Taliban'ın El Kaide'ye Destek Vermesi:
Taliban, Usame bin Ladin ve El Kaide liderlerini koruyarak ABD'nin "teslim et" çağrılarını reddetti.
Bu durum, ABD'nin "Teröre Karşı Savaş" doktrini kapsamında Afganistan'a müdahalesine zemin hazırladı.
ABD'nin Savaş İlanı ve İşgal:
7 Ekim 2001'de ABD ve NATO müttefikleri, "Operation Enduring Freedom" adı altında Afganistan'ı işgal etti.
Hedef, Taliban rejimini devirmek ve El Kaide'yi yok etmekti.
Savaşın Seyri
Taliban'ın Hızlı Düşüşü (2001-2002):
ABD'nin desteklediği Kuzey İttifakı güçleri, Taliban'ı hızla geri püskürttü.
Kabil kısa sürede ele geçirildi ve Taliban yönetimi devrildi.
Usame bin Ladin'in Kaçışı ve Tora Bora Savaşı (2001):
Tora Bora dağlarında saklanan Usame bin Ladin, ABD'nin yoğun bombardımanına rağmen kaçmayı başardı.
2011'de Pakistan'da yakalanarak öldürüldü.
Taliban'ın Geri Dönüşü ve İsyan Hareketleri (2004-2009):
Taliban, 2004'ten itibaren gerilla savaşı ve intihar saldırıları ile Afganistan'ın kırsal bölgelerinde yeniden güç kazandı.
ABD ve NATO, Taliban'ı yok etmekte zorlandı ve savaş bir çıkmaza girdi.
NATO ve ABD'nin Asker Sayısını Artırması (2009-2014):
Barack Obama, 2009'da "Surge" adı verilen asker artırma politikasını başlattı.
Ancak bu, sadece geçici başarılar sağladı ve Taliban'ı tamamen durduramadı.
ABD'nin Çekilme Süreci ve Taliban'ın Hızlı İlerlemesi (2020-2021):
2020'de ABD ve Taliban, Doha Anlaşması ile bir barış süreci başlattı.
2021'de ABD'nin çekilmesiyle birlikte Taliban, sadece 11 gün içinde Afganistan'ın kontrolünü ele geçirdi ve Kabil düştü.
Savaşın Sonuçları
İnsani Kayıplar ve Tahribat:
Savaş boyunca 241.000'den fazla kişi hayatını kaybetti, bunların 71.000'i sivildi.
Milyonlarca Afgan, evlerini terk etmek zorunda kaldı ve ülke büyük bir mülteci krizine sürüklendi.
ABD ve NATO İçin Büyük Maliyet:
ABD, savaşa 2 trilyon doların üzerinde harcama yaptı.
2.400'den fazla Amerikan askeri hayatını kaybetti, binlercesi de yaralandı.
Taliban'ın İktidara Dönüşü ve Afganistan'ın Geleceği:
Taliban, 2021'de tekrar yönetimi ele geçirerek Afganistan'da şeriat kanunlarını uygulamaya başladı.
Kadın hakları ve ifade özgürlüğü büyük bir gerileme yaşadı.
ABD'nin Küresel İmajı ve Güvenilirliği:
ABD'nin hızlı ve kaotik çekilme süreci, uluslararası alanda büyük eleştiriler aldı.
Kabil Havalimanı'ndaki tahliyeler, dünya basınında ABD'nin prestij kaybı olarak yorumlandı.
Kültürel ve Sosyal Yansımalar
Afgan Kadınların Durumu:
Taliban'ın yeniden iktidara gelmesiyle kadınlar kamusal alanlardan dışlandı, eğitim ve iş hayatına erişimleri büyük ölçüde kısıtlandı.
Kadın hakları savunucuları, büyük tehlike altında yaşıyor.
Afganistan'da Miras Kalan Yıkım:
Savaş, Afganistan'ın altyapısını ve ekonomisini harap etti.
Ülke, gıda krizi, ekonomik çöküş ve uluslararası izolasyon ile karşı karşıya kaldı.
Popüler Kültürde Afganistan Savaşı:
Savaş, birçok film, belgesel ve kitap'a konu oldu.
"Restrepo", "The Outpost" ve "Lone Survivor" gibi yapımlar, askerlerin savaş deneyimlerini gözler önüne serdi.