Bosna Savaşı, 1992-1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen ve eski Yugoslavya'nın dağılması sürecinde en kanlı çatışmalardan biri olarak tarihe geçen bir iç savaştır. Savaş, Boşnaklar (Müslümanlar), Sırplar ve Hırvatlar arasında yaşanan etnik ve dini gerilimlerin şiddetli bir şekilde patlak vermesiyle başladı. Saraybosna Kuşatması, Srebrenitsa Katliamı gibi olaylar, savaşın insanlık tarihine kazınmasına neden olmuştur. Dayton Anlaşması ile sona eren bu çatışma, Avrupa'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaşanan en büyük insani krizlerden biri olarak kabul edilir.
Savaşın Nedenleri
Yugoslavya'nın Dağılması ve Bağımsızlık İlanı:
1991'de Slovenya ve Hırvatistan bağımsızlıklarını ilan etti ve Yugoslavya iç savaşa sürüklendi.
Bosna-Hersek de 1992'de bağımsızlık referandumu düzenleyerek bağımsızlığını ilan etti, ancak bu durum Bosnalı Sırplar tarafından kabul edilmedi.
Etnik ve Dini Gerilimler:
Bosna-Hersek'te yaşayan Boşnak Müslümanlar, Sırp Ortodokslar ve Hırvat Katolikler arasında uzun süredir süregelen etnik ve dini gerginlikler savaşa zemin hazırladı.
Sırp güçler, Büyük Sırbistan hayalini gerçekleştirmek amacıyla Boşnak ve Hırvat nüfusları hedef aldı.
Sırbistan'ın Müdahalesi ve Sırp Paramiliter Güçleri:
Slobodan Milošević liderliğindeki Sırbistan, Bosnalı Sırpları destekleyerek savaşı büyüttü.
Ratko Mladić ve Radovan Karadžić gibi isimler, savaşın en kanlı figürleri arasında yer aldı.
Uluslararası Toplumun Geç Müdahalesi:
Başlangıçta Birleşmiş Milletler ve NATO, çatışmaları durdurmakta yetersiz kaldı.
1995'te NATO müdahale ederek Sırp güçlerine karşı hava saldırıları düzenledi.
Savaşın Seyri
Saraybosna Kuşatması (1992-1996):
Saraybosna, 3 yıl 10 ay süren ve modern tarihin en uzun kuşatmalarından biriyle karşı karşıya kaldı.
Sırp keskin nişancılar ve topçu saldırıları, şehirde yaşayan sivillerin hayatını cehenneme çevirdi.
Etnik Temizlik ve Srebrenitsa Katliamı (1995):
Sırp güçleri, Bosna'nın birçok bölgesinde etnik temizlik uygulayarak Boşnak Müslümanları hedef aldı.
Srebrenitsa Katliamı, Birleşmiş Milletler koruması altındaki bir bölgede gerçekleşen ve 8.000'den fazla Boşnak erkeğin öldürüldüğü bir soykırım olarak tarihe geçti.
NATO'nun Müdahalesi ve Dayton Anlaşması (1995):
NATO, 1995'te Sırp hedeflerine hava saldırıları düzenleyerek Sırp güçlerini geri püskürttü.
Dayton Anlaşması ile savaş resmen sona erdi ve Bosna-Hersek'in yeni siyasi yapısı belirlendi.
Savaşın Sonuçları
İnsani Kayıplar ve Göçler:
Savaşta yaklaşık 100.000 kişi hayatını kaybetti, bunların çoğunluğu sivillerdi.
2 milyon kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı ve mülteci krizi ortaya çıktı.
Bosna-Hersek'in Bölünmüş Siyasi Yapısı:
Dayton Anlaşması sonrasında Bosna-Hersek, Bosna-Hersek Federasyonu (Boşnaklar ve Hırvatlar) ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere ikiye bölündü.
Ülkede karmaşık bir yönetim sistemi oluştu ve siyasi istikrarsızlık devam etti.
Uluslararası Adalet ve Savaş Suçları:
Lahey'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi, savaş suçlularını yargıladı.
Radovan Karadžić ve Ratko Mladić, soykırım ve insanlığa karşı suçlar nedeniyle mahkum edildi.
Kültürel ve Dini Yıkım:
Savaş sırasında birçok camii, kilise ve tarihî yapı yıkıldı.
Mostar Köprüsü, savaşın sembolik hedeflerinden biri olarak yıkıldı ve savaş sonrası yeniden inşa edildi.
Kültürel ve Toplumsal Yansımalar
Bosna'da Toplumsal Travma ve Hafıza:
Bosna halkı, savaşın bıraktığı psikolojik travmalar ve kaybedilen aile bireylerinin acıları ile yaşamaya devam ediyor.
Her yıl Srebrenitsa'da yapılan anma törenleri, savaşın acı mirasını hatırlatıyor.
Popüler Kültürde Bosna Savaşı:
Savaş, birçok film, kitap ve belgesel'e konu oldu.
"No Man's Land" ve "The Hunting Party", savaşın farklı yönlerini ele alan yapımlardır.
Mostar Köprüsü ve Savaşın Simgeleri:
Mostar Köprüsü, savaşın Bosna'daki yıkımını ve savaş sonrası barışın umutlarını simgeler.
Saraybosna Gülleri, bombaların düştüğü yerlerde oluşturulan anıtlar olarak şehrin her köşesinde görülebilir.