Bosna Savaşı, 1992-1995 yılları arasında Bosna-Hersek’te yaşanan, Avrupa tarihinin en kanlı çatışmalarından biridir. Eski Yugoslavya’nın parçalanması sırasında başlayan savaş, etnik temizlik, soykırım ve büyük bir insani krize sahne olmuştur. Bu trajik savaş, dünya kamuoyunun dikkatini çekmiş ve uluslararası müdahalelere yol açmıştır.
Bosna Savaşı’nın Arka Planı
1. Yugoslavya’nın Dağılması
Yugoslavya, II. Dünya Savaşı’ndan sonra altı federal cumhuriyetten oluşan sosyalist bir devlet olarak kurulmuştu.
1991’de Slovenya ve Hırvatistan’ın bağımsızlık ilanlarının ardından, Bosna-Hersek de 1992’de bağımsızlık ilan etti.
2. Etnik ve Dini Ayrışma
Bosna-Hersek’te üç ana etnik grup bulunuyordu: Boşnaklar (Müslüman), Sırplar (Ortodoks) ve Hırvatlar (Katolik).
Bosnalı Sırplar, Yugoslavya’nın bir parçası olarak kalmak isterken, Boşnaklar ve Hırvatlar bağımsızlık için birleşti.
Savaşın Başlangıcı
1. Bağımsızlık Referandumu ve Çatışmalar
1992’de yapılan referandumda Bosna halkının çoğunluğu bağımsızlık lehinde oy kullandı. Ancak Bosnalı Sırplar bu sonucu tanımadı.
Bosnalı Sırp lider Radovan Karadziç, Sırp Cumhuriyeti’ni ilan etti ve Yugoslavya Halk Ordusu’nun desteğiyle çatışmalar başladı.
2. Saraybosna Kuşatması
Sırp kuvvetleri, Bosna’nın başkenti Saraybosna’yı kuşattı. Kuşatma, modern tarihin en uzun süren kuşatmalarından biri olarak dört yıl sürdü.
Kuşatma sırasında binlerce sivil hayatını kaybetti, şehir altyapısı çöktü ve insani kriz derinleşti.
Savaşın Yıkıcı Etkileri
1. Etnik Temizlik ve Soykırım
Bosna Savaşı sırasında Sırp kuvvetleri, Boşnaklara yönelik sistematik bir etnik temizlik kampanyası başlattı.
Srebrenitsa Katliamı (1995): Birleşmiş Milletler koruması altındaki Srebrenitsa’da, 8.000’den fazla Boşnak erkek ve çocuk Sırp güçleri tarafından öldürüldü.
2. Kadınlara Yönelik Şiddet
Bosna Savaşı sırasında binlerce kadın, sistematik olarak cinsel şiddete maruz kaldı. Bu durum, savaş suçlarının boyutunu gözler önüne serdi.
3. Mülteci Krizi
Savaş boyunca yaklaşık 2 milyon insan yerinden edildi. Binlerce kişi yurt dışına sığınmak zorunda kaldı.
Uluslararası Müdahaleler ve Barış Süreci
1. BM ve NATO’nun Müdahaleleri
Birleşmiş Milletler, insani yardım ve çatışmaları durdurmak amacıyla Bosna’ya barış gücü gönderdi.
NATO, Sırp hedeflerine yönelik hava saldırıları düzenleyerek çatışmaların şiddetini azaltmaya çalıştı.
2. Dayton Barış Antlaşması (1995)
ABD’nin öncülüğünde, Aralık 1995’te Dayton Antlaşması imzalandı.
Bu antlaşma, Bosna-Hersek’i Boşnak-Hırvat Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki özerk yapıya böldü.
Bosna Savaşı’nın Sonuçları ve Tarihî Önemi
1. İnsanlık Tarihine Etkisi
Bosna Savaşı, modern tarihte soykırım ve etnik temizlik kavramlarının yeniden gündeme gelmesine neden oldu.
Uluslararası Ceza Mahkemesi, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar için önemli davalar yürüttü.
2. Bölgesel Etkiler
Savaş, Balkanlar’da derin siyasi ve toplumsal yaralar bıraktı. Etnik ayrışma, Bosna-Hersek’in sosyo-politik yapısını kalıcı olarak etkiledi.
3. Uluslararası Hukuk ve İnsan Hakları
Savaş sırasında işlenen suçlar, uluslararası hukukta insan hakları ihlallerine karşı duyarlılığın artmasına neden oldu.
Sonuç
Bosna Savaşı, Avrupa tarihinin en trajik dönemlerinden biri olarak hatırlanmaktadır. Bu savaş, yalnızca bir bölgesel çatışma değil, aynı zamanda uluslararası toplumun insani krizler karşısındaki sorumluluğunu sorgulayan bir dönüm noktasıdır.