I. Dünya Savaşı'nın Başlaması (1914): Dünyayı Sarsan Fitil

I. Dünya Savaşı'nın başlaması (1914), modern tarihin en yıkıcı savaşlarından birinin fitilini ateşleyen olaydır. Avrupa'da yıllardır biriken siyasi, askeri ve ekonomik gerginlikler, 28 Haziran 1914'te Avusturya-Macaristan Veliahtı Franz Ferdinand'ın öldürülmesiyle patlak verdi. Bu olay, yalnızca bir suikast değil, aynı zamanda Avrupa'daki ittifak sistemlerinin devreye girmesiyle tüm kıtayı ve ardından dünyayı etkisi altına alan küresel bir çatışmanın habercisi oldu.

Savaşın Başlıca Nedenleri

1. Milliyetçilik ve Etnik Gerilimler:

   • Balkanlar, 19. yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun gerilemesiyle birlikte bir “barut fıçısı” haline geldi.

   • Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna-Hersek gibi bölgelerde Slav milliyetçiliği yükselirken, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu bu hareketleri bastırmaya çalıştı.

2. İttifak Sistemleri ve Diplomatik Anlaşmazlıklar:

   • İttifak Devletleri: Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya.

   • İtilaf Devletleri: İngiltere, Fransa ve Rusya.

   • Bu ittifaklar, küçük bir çatışmanın bile tüm kıtaya yayılmasına yol açtı.

3. Silahlanma Yarışı ve Askeri Hazırlıklar:

   • Avrupa’da devletler arasındaki silahlanma yarışı, savaşın kaçınılmaz hale gelmesine neden oldu.

   • Almanya, donanmasını güçlendirirken, İngiltere ve Fransa da askeri hazırlıklarını artırdı.

4. Sömürgecilik ve Küresel Rekabet:

   • Afrika ve Asya'da sömürge rekabeti, özellikle İngiltere ve Almanya arasındaki gerginlikleri artırdı.

Kıvılcım: Franz Ferdinand Suikastı (28 Haziran 1914)

1. Olayın Gerçekleşmesi:

   • Avusturya-Macaristan Veliahtı Franz Ferdinand ve eşi, Sarajevo'yu ziyaret ederken, Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip tarafından öldürüldü.

   • Suikast, Kara El adlı Sırp milliyetçi örgüt tarafından organize edilmişti.

2. Avusturya-Macaristan'ın Sırbistan'a Tepkisi:

   • Avusturya-Macaristan, Sırbistan’a sert bir ültimatom verdi.

   • Sırbistan ültimatomun çoğunu kabul etse de bazı maddeleri reddetti.

3. İttifakların Devreye Girmesi:

   • 28 Temmuz 1914'te Avusturya-Macaristan, Sırbistan’a savaş ilan etti.

   • Rusya, Sırbistan’ı destekleyerek seferberlik ilan etti.

   • Almanya, Rusya’ya ve ardından Rusya’nın müttefiki Fransa’ya savaş ilan etti.

   • Almanya’nın Belçika üzerinden Fransa’ya saldırması, İngiltere’nin Almanya’ya savaş ilan etmesine yol açtı.

Savaşın Yayılması ve İlk Çatışmalar

1. Schlieffen Planı ve Batı Cephesi:

   • Almanya, Fransa'yı hızlıca saf dışı bırakmak için Schlieffen Planı'nı uyguladı ve Belçika üzerinden Fransa'ya saldırdı.

   • Bu saldırı, Belçika’nın tarafsızlığını ihlal ettiği için İngiltere'nin savaşa katılmasına neden oldu.

2. Doğu Cephesi: Almanya ve Rusya Çatışmaları:

   • Rusya, Almanya ve Avusturya-Macaristan’a karşı doğu cephesinde saldırıya geçti.

   • Tannenberg Muharebesi (Ağustos 1914), Almanya'nın doğu cephesindeki ilk büyük zaferi oldu.

3. Osmanlı İmparatorluğu'nun Savaşa Katılması:

   • Osmanlı, Almanya'nın yanında savaşa katılarak Kafkasya, Filistin ve Çanakkale cephelerinde savaşmaya başladı.

4. Yeni Cepheler ve Küresel Savaş:

   • Savaş, Avrupa ile sınırlı kalmadı; Afrika, Asya ve Orta Doğu’ya yayıldı.

   • Japonya, İtilaf Devletleri tarafında Almanya’ya savaş ilan etti.

Savaşın Başlangıcının Sonuçları

1. Kısa Sürede Bitmeyen Savaş:

   • Başlangıçta savaşın birkaç ay süreceği düşünülüyordu, ancak siper savaşlarının başlaması çatışmaları uzattı.

   • Siper savaşları, özellikle Batı Cephesi’nde savaşın yıllarca çıkmaza girmesine neden oldu.

2. Toplam Seferberlik:

   • Savaş, yalnızca askerî bir mücadele değil, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal bir seferberlik haline geldi.

   • Kadınlar, savaş ekonomisinde aktif rol almaya başladı.

3. Sivil Kayıplar ve Savaşın Yıkıcılığı:

   • Sivil halk, bombardımanlar ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle büyük acılar yaşadı.

   • Özellikle Belçika ve Fransa'nın kuzey bölgeleri büyük yıkıma uğradı.

     

Savaşın Kültürel ve Tarihsel Yansımaları

1. Sanat ve Edebiyatta Savaşın İzleri:

   • Savaşın başlaması, dönemin sanatçıları ve yazarları üzerinde derin izler bıraktı.

   • Erich Maria Remarque ve Siegfried Sassoon gibi isimler, savaşın anlamsızlığını ve yıkıcılığını eserlerine taşıdılar.

2. Yeni Silahlar ve Savaş Taktikleri:

   • I. Dünya Savaşı, makineli tüfekler, zehirli gazlar, tanklar ve uçaklar gibi yeni savaş teknolojilerinin ilk kez kullanıldığı bir savaş oldu.

3. Savaşın Sonraki Yıllara Etkisi:

   • Savaş, yalnızca dört yıl sürmekle kalmadı, aynı zamanda II. Dünya Savaşı'na zemin hazırlayan anlaşmazlıkları da doğurdu.