İngiliz Parlamentosu’nun İlk Kuruluşu: Demokrasi Tarihinde Bir Dönüm Noktası

İngiliz Parlamentosu’nun ilk kuruluşu, 13. yüzyılda İngiltere’de temsilî yönetim ve halkın yönetime katılımı adına atılan en önemli adımlardan biri olmuştur. Modern demokrasinin temellerinden biri sayılan bu süreç, Magna Carta’dan (1215) başlayıp 1265 Simon de Montfort Parlamentosu ile kurumsallaşmaya evrilmiştir. İngiltere’de kraliyet yetkilerinin sınırlandırılması ve halk temsilinin başlaması, dünya demokrasi tarihine yön vermiştir.

Tarihi Arka Plan: Magna Carta ve Kraliyet Yetkileri

1215 yılında Kral John, soyluların baskısıyla Magna Carta’yı imzalamak zorunda kaldı. Bu belge, kraliyet yetkilerini sınırlandıran ve kralın keyfi vergilendirme yapmasını engelleyen ilk büyük hukuki metin oldu. Magna Carta, halk temsilciliği fikrinin ilk tohumlarını attı ve İngiltere’de hukukun üstünlüğü kavramını yerleştirdi.

İlk Parlamento: Simon de Montfort’un Devrimci Adımı

1265 Parlamento Toplantısı

İngiliz Parlamentosu’nun gerçek anlamda ilk kuruluşu, 1265 yılında Simon de Montfort liderliğinde gerçekleşti. De Montfort, Kral III. Henry’ye karşı ayaklanan baronların lideriydi ve kraliyetin aşırı yetkilerini sınırlamak amacıyla kralın mutlak yönetimine karşı bir denge arayışındaydı.

1265’te topladığı parlamento, yalnızca soylulardan değil, aynı zamanda kentlerden ve kasabalardan seçilmiş temsilcilerden oluşuyordu. Bu uygulama, halk temsilinin İngiliz yönetim sistemine ilk kez dahil edilmesi açısından tarihte bir ilk oldu.

Bu Parlamento Neden Önemliydi?

• Kent ve Kasaba Temsilcileri: Halktan gelen temsilciler, yerel sorunları ve halkın taleplerini doğrudan parlamentoya taşıdı.

• Kralın Yetkilerini Sınırlama: Parlamento, kraliyet bütçesini denetleyerek, kralın keyfi yönetim hakkını kısıtladı.

• Temsili Yönetim Geleneği: Bu uygulama, modern temsilî demokrasinin temelini oluşturdu.

Parlamentonun Gelişimi

1295 Model Parlamento

İngiliz Parlamentosu’nun modern yapısının temeli, Kral I. Edward döneminde atıldı. 1295’te toplanan Model Parlamento, soylular, din adamları ve halk temsilcilerinin bir araya geldiği temsilî yapıyı pekiştirdi. Bu model, günümüz parlamentolarının öncüsü kabul edilir.

İki Kanatlı Yapının Doğuşu

Zamanla Parlamento, iki ayrı kanada ayrıldı:

• Lordlar Kamarası: Soylular ve ruhban sınıfı temsilcileri.

• Avam Kamarası: Halkın ve tüccarların temsilcileri.

Bu sistem, İngiltere’de denge ve denetim mekanizmasının temelini oluşturdu.

İngiliz Parlamentosu’nun Tarihi Önemi

• Temsili Demokrasinin Doğuşu: Halkın temsilciler aracılığıyla yönetime katılmasının ilk örneklerinden biri İngiltere’de görülmüştür.

• Kraliyet Yetkilerinin Sınırlandırılması: Parlamento, monarşinin keyfi yönetimine karşı bir denge unsuru haline geldi.

• Modern Hukuk ve Demokrasiye Etkisi: İngiliz Parlamentosu’nun gelişimi, Amerikan ve Fransız Devrimleri de dahil olmak üzere birçok demokrasi hareketine ilham verdi.

• Güçler Dengesi: Parlamento, yasama yetkisini kraliyetin elinden alarak modern anlamda yasama ve yürütme ayrımının temelini attı.

  

Kültürel ve Tarihi Miras

• Westminster Sarayı: İngiliz Parlamentosu’nun tarihi merkezlerinden biri, günümüzde de hem sembolik hem işlevsel olarak İngiliz demokrasisinin simgesidir.

• Parlamenter Gelenek: İngiltere, parlamenter sistemin beşiği olarak kabul edilir.

• Halk Egemenliği İlkesi: İngiliz halkının yönetime katılma hakkı, yüzyıllar içinde bu parlamenter yapının gelişmesiyle kökleşti.

Sonuç

İngiliz Parlamentosu’nun ilk kuruluşu, modern demokrasinin ve parlamenter sistemin temel taşlarından biri olmuştur. Halkın yönetimde söz sahibi olması, hukukun üstünlüğü ve temsili yönetim ilkeleri, İngiliz Parlamentosu sayesinde dünyaya model olmuştur. 1265’te atılan bu adım, günümüz demokrasi anlayışının temelini oluşturmuş ve dünya tarihine yön vermiştir.