1478 yılında İspanya Kralları Ferdinand ve Isabella tarafından kurulan İspanyol Engizisyonu, dini saflığı koruma amacıyla başlatılmış, ancak kısa sürede siyasi kontrol ve toplumsal baskı aracı haline gelmiştir. Bu sistem, özellikle Yahudi ve Müslüman kökenli Hristiyanlara (dönmeler) ve diğer gruplara karşı uygulanan sert politikalarıyla tarihe geçmiştir.
Engizisyonun Arka Planı
1. Orta Çağ Avrupa’sında Dini ve Toplumsal Durum
Katolik Kilisesi’nin Etkisi: Orta Çağ boyunca Katolik Kilisesi, Batı Avrupa’da en güçlü otorite konumundaydı.
Dini Çeşitlilik: İspanya, Müslümanların Endülüs’teki varlığı ve Yahudi toplulukların katkılarıyla çok dinli bir yapıya sahipti.
2. İspanya’nın Birleşmesi
Ferdinand ve Isabella’nın evliliği, Kastilya ve Aragon krallıklarını birleştirerek İspanya’nın siyasi birliğini sağladı.
Katolikliğin güçlendirilmesi, bu birliğin temel taşı olarak görüldü.
3. Engizisyonun Kuruluş Amacı
Dini Saflık: Hristiyanlığa geçen Yahudiler (Conversos) ve Müslümanların (Moriskolar) samimiyetine duyulan şüphe.
Siyasi Kontrol: Engizisyon, kraliyet otoritesini artırmak ve kiliseyi kraliyet denetimine almak için bir araç olarak kullanıldı.
İspanyol Engizisyonu’nun İşleyişi
1. Engizisyon Mahkemeleri
İnanç Denetimi: Engizisyon, sapkınlıkla suçlanan kişileri araştırmak ve yargılamak için mahkemeler kurdu.
Gizlilik: Suçlanan kişilerin kimliği ve suçlamalar genellikle gizli tutuldu.
2. İşkence ve Cezalar
Engizisyon, zanlılardan itiraf almak için fiziksel işkence yöntemlerine başvurdu.
Cezalar: Sapkınlık suçundan mahkûm edilenler sürgün, mal varlıklarına el koyma veya idam cezasına çarptırıldı.
3. Auto-da-fé (İnanç Eylemi)
Halk Gösterileri: Engizisyon mahkemelerinin kararları, genellikle halka açık törenlerle uygulanırdı.
İdamlar, genellikle yakılarak infaz edilirdi ve bu, toplumsal kontrol için bir gözdağı aracıydı.
Hedef Alınan Gruplar
1. Yahudiler (Conversos)
Hristiyanlığa geçen Yahudiler, en çok hedef alınan gruplardan biriydi.
Engizisyon, bu kişilerin eski dinlerine gizlice bağlı kalıp kalmadığını araştırdı.
2. Müslümanlar (Moriskolar)
Endülüs’ün yeniden Hristiyanlar tarafından ele geçirilmesinin ardından, Müslümanlar zorla Hristiyanlaştırıldı ve Engizisyon’un radarına girdi.
3. Reformist Hristiyanlar ve Diğer Azınlıklar
Protestanlar, sapkınlık suçlamalarıyla yargılanan bir diğer gruptu.
Ayrıca büyücülük, eşcinsellik ve farklı dini inanışlara sahip kişiler de Engizisyon’un hedefi oldu.
Engizisyonun Sonuçları ve Etkileri
1. Dini ve Kültürel Baskı
Engizisyon, İspanya’da dini ve kültürel çeşitliliği büyük ölçüde ortadan kaldırdı.
Binlerce Yahudi ve Müslüman, sürgüne zorlandı.
2. Ekonomik ve Sosyal Etkiler
Zengin Yahudi ve Müslüman tüccarların sürgünü, İspanya ekonomisini olumsuz etkiledi.
Mal varlıklarına el konulanların mülkleri krallığa geçti ve bu, kısa vadede ekonomik fayda sağladı.
3. Siyasi Kontrol
Engizisyon, kraliyet otoritesini güçlendirdi ve merkezi bir yönetimin tesisine katkıda bulundu.
4. Avrupa’daki Etkiler
İspanyol Engizisyonu, diğer Avrupa ülkelerine ilham kaynağı oldu, ancak aynı zamanda sert eleştiriler aldı.
Engizisyonun Zaman İçindeki Değişimi
ve 17. yüzyıllarda Engizisyon, Protestanlıkla mücadeleye odaklandı.
yüzyılda, aydınlanma hareketi ve liberal reformlar sonucunda Engizisyon zayıfladı ve nihayet 1834 yılında resmen kaldırıldı.
Sonuç
İspanyol Engizisyonu, dini kontrol ve siyasi otoritenin birleştiği, Avrupa tarihindeki en karanlık dönemlerden biridir. 1478’de başlayan bu süreç, dini hoşgörüsüzlüğün ve devlet gücünün bir arada nasıl işlediğini anlamak için önemli bir tarihî örnek sunmaktadır.