Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lozan şehrinde imzalanarak, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası tanınmasını sağlayan ve Kurtuluş Savaşı’nın siyasi zaferle sonuçlanmasını ifade eden bir barış anlaşmasıdır. Bu antlaşma, Türkiye ile İtilaf Devletleri (başta İngiltere, Fransa ve İtalya) arasında imzalanmış ve Osmanlı Devleti’nin sona erdiğini resmi olarak ilan etmiştir. Lozan Antlaşması, Türkiye'nin bağımsızlığını ve sınırlarını güvence altına alarak yeni bir dönemin kapılarını aralamıştır.
Lozan Antlaşması’nın Arka Planı
1. Sevr Antlaşması ve Tepkiler
Sevr Antlaşması (1920): Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını ve bağımsızlığını kaybetmesini öngören bu antlaşma, Türk halkı tarafından asla kabul edilmemiştir.
Kurtuluş Savaşı: Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde verilen mücadeleyle Sevr hükümleri fiilen geçersiz kılınmış ve Türk milleti bağımsızlık yolunda büyük bir zafer kazanmıştır.
2. Mudanya Ateşkes Antlaşması (1922):
Türk ordusunun Batı Anadolu’da elde ettiği zaferlerin ardından Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanarak taraflar Lozan’da bir barış konferansı düzenlemeyi kabul etmiştir.
Lozan Barış Konferansı
1. Katılan Devletler
Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya ve Bulgaristan konferansa katılmıştır. ABD ise gözlemci olarak yer almıştır.
2. Görüşülen Konular
Sınırlar: Türkiye’nin kara sınırları belirlenmiştir. Batı sınırlarında Yunanistan ile Meriç Nehri esas alınmış, doğuda Ermenistan ve Gürcistan sınırları ise Kars Antlaşması ile teyit edilmiştir.
Boğazlar: Boğazlar üzerindeki egemenlik Türkiye’ye bırakılmış ancak uluslararası geçiş serbestisi sağlanmıştır.
Kapitülasyonlar: Osmanlı döneminden kalan kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
Azınlıklar: Türkiye’deki azınlıkların hakları garanti altına alınmış, ancak bunların Türk vatandaşı olduğu kabul edilmiştir.
Borçlar: Osmanlı Devleti’nden kalan borçlar Türkiye ve ayrılan diğer devletler arasında paylaştırılmıştır.
3. İsmet İnönü’nün Liderliği
Türkiye’yi Lozan’da temsil eden heyetin başkanı İsmet İnönü, antlaşma sürecinde sergilediği kararlılıkla Türkiye’nin haklarını savunmuş ve zaferle dönen bir lider olarak tarihe geçmiştir.
Lozan Antlaşması’nın Maddeleri
Türkiye’nin sınırları resmen tanınmıştır.
Kapitülasyonlar kaldırılarak ekonomik bağımsızlık sağlanmıştır.
Türkiye, Boğazlar üzerinde egemenlik hakkını kazanmıştır.
Azınlıkların Türk vatandaşlığı kabul edilmiştir.
Yunanistan ile nüfus mübadelesi gerçekleştirilmiştir.
Lozan Antlaşması’nın Sonuçları
1. Türkiye’nin Bağımsızlığının Tanınması
Lozan Antlaşması, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin uluslararası alanda kabul edilmesini sağlamıştır.
2. Sevr’in Geçersizliği
Sevr Antlaşması resmen tarihe gömülmüş ve Türk milletinin egemenliği kesin olarak güvence altına alınmıştır.
3. Yeni Bir Devletin Doğuşu
Lozan, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu uluslararası arenada tescillemiştir.
4. Bölgesel Barış ve Güvenlik
Lozan Antlaşması, Balkanlar ve Orta Doğu’da sınırları belirleyerek bölgesel istikrar sağlamıştır.
Sonuç
Lozan Antlaşması, Türk milletinin bağımsızlık yolunda kazandığı zaferin bir sembolüdür. Modern Türkiye’nin temel taşlarından biri olarak tarihteki yerini alan bu antlaşma, Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik haklarını, sınırlarını ve uluslararası konumunu güvence altına almıştır.