1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşları, Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında gerçekleşen ve Osmanlı'nın Karadeniz ile Balkanlar'daki üstünlüğünü kaybetmesine neden olan önemli bir çatışma dönemidir. Savaş, Rusya'nın Osmanlı topraklarına karşı yayılmacı politikaları ve Osmanlı'nın iç sorunlarıyla birleşerek Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı'nın büyük toprak kayıplarına yol açtı. Bu savaş, Karadeniz'in Rusya'ya açılması ve Osmanlı'nın doğudaki güç dengelerini kaybetmesi açısından dönüm noktası olmuştur.
Savaşın Nedenleri
Rusya'nın Yayılmacı Politikaları:
II. Katerina yönetimindeki Rusya, Karadeniz'e açılarak sıcak denizlere ulaşma hedefindeydi.
Rusya, Ortodoks Slav halklarını Osmanlı'ya karşı kışkırtarak Balkanlar'daki etkisini artırmak istiyordu.
Lehistan (Polonya) Meselesi:
Rusya'nın Polonya iç işlerine müdahalesi, Osmanlı'nın tepkisini çekti.
Lehistan’daki (Polonya) siyasi kriz, Osmanlı-Rus savaşının fitilini ateşleyen olaylardan biri oldu.
Osmanlı İmparatorluğu’nun İç Sorunları:
Osmanlı, bu dönemde ekonomik zorluklar ve askeri disiplinsizlik ile karşı karşıyaydı.
Yeniçeri Ocağı'nın bozulmuş yapısı ve teknolojik geri kalmışlık, Osmanlı'nın askeri gücünü zayıflatmıştı.
Savaşın Seyri
1768'de Savaşın Başlaması:
Osmanlı, 1768 yılında Rusya'ya savaş ilan etti ve Balkanlar'da savaşlar başladı.
Savaşın ilk döneminde Osmanlı ordusu bazı başarılar kazansa da, Rus ordusu hızla üstünlük sağladı.
Kırım Cephesi ve Karadeniz Hakimiyeti:
Rus ordusu Kırım'a girerek Osmanlı'nın Karadeniz'deki hakimiyetini tehdit etti.
1770'te Çeşme Deniz Savaşı'nda Rus donanması Osmanlı donanmasını büyük bir yenilgiye uğrattı.
Bu yenilgi, Osmanlı donanmasının tarihteki en büyük deniz mağlubiyetlerinden biri olarak kabul edilir.
Balkanlar'daki Çatışmalar:
Ruslar, Eflak ve Boğdan gibi Osmanlı'ya bağlı Balkan bölgelerinde isyanları destekledi.
1771 yılında Ruslar, Kırım'ı tamamen işgal ederek bölgedeki Osmanlı nüfuzunu sona erdirdi.
Küçük Kaynarca Antlaşması (1774):
Savaşın Osmanlı açısından felaketle sonuçlanmasının ardından 21 Temmuz 1774 tarihinde Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı.
Bu antlaşma, Osmanlı'nın Karadeniz üzerindeki hakimiyetini kaybettiği ve Rusya'nın Kırım Hanlığı üzerinde nüfuz kazandığı bir dönemin başlangıcı oldu.
Küçük Kaynarca Antlaşması ve Sonuçları
Kırım’ın Bağımsızlığı:
Antlaşma gereği Kırım Hanlığı, Osmanlı'dan bağımsız ilan edildi ancak fiilen Rusya'nın kontrolü altına girdi.
Bu durum, Osmanlı'nın Karadeniz üzerindeki etkisinin sona ermesine neden oldu.
Karadeniz'in Rusya'ya Açılması:
Rusya, Karadeniz’de serbest ticaret yapma hakkı kazandı ve Osmanlı topraklarındaki Ortodoksların koruyucusu oldu.
Bu durum, Osmanlı'nın iç işlerine Rusya'nın müdahalesini kolaylaştırdı ve gelecekteki çatışmalara zemin hazırladı.
Osmanlı'nın Uluslararası Prestij Kaybı:
Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı'nın uluslararası alandaki prestijini ciddi şekilde sarstı.
Rusya, Osmanlı üzerinde baskı kurma ve Balkanlar'da etkisini artırma fırsatı buldu.
Ekonomik ve Askeri Çöküş:
Osmanlı, savaş nedeniyle büyük bir ekonomik kriz yaşadı ve askeri reformlara ihtiyaç duydu.
Bu süreç, Osmanlı'nın askeri modernleşme çabalarının hızlanmasına neden oldu ancak istenen sonuçlar kısa vadede alınamadı.
Osmanlı-Rus Savaşlarının Uzun Vadeli Sonuçları
Balkanlar'daki Osmanlı Hakimiyetinin Zayıflaması:
Savaşın ardından Balkanlar'daki Osmanlı hakimiyeti ciddi şekilde zayıfladı.
Sırbistan, Eflak, Boğdan gibi bölgelerde Rus etkisi artarak Osmanlı'nın bölgedeki denetimini azalttı.
Rusya'nın Güçlenmesi:
Rusya, savaş sonrası Karadeniz'e tam erişim sağlayarak sıcak denizler politikasını büyük ölçüde gerçekleştirdi.
Bu durum, Rusya'nın Avrupa'nın büyük güçleri arasında daha etkili bir konum elde etmesine yol açtı.
Osmanlı'da Reform Çabaları:
Osmanlı, bu mağlubiyetten sonra askeri ve idari reformlar yapmak zorunda kaldı.
Ancak Yeniçeri Ocağı gibi kurumların direnci ve iç siyasi sorunlar, reformların başarıya ulaşmasını zorlaştırdı.
Dini ve Kültürel Sonuçlar:
Ortodoks Hristiyanların Rusya'nın koruması altına girmesi, Osmanlı'daki gayrimüslim nüfus ile ilişkileri gerginleştirdi.
Bu durum, ilerleyen yıllarda Osmanlı içindeki etnik ve dini çatışmaların artmasına zemin hazırladı.