Somali İç Savaşı: Klanlar Arası Çatışmadan Küresel Krize

Somali İç Savaşı, Afrika’nın en uzun süreli ve karmaşık çatışmalarından biri olarak, hem bir ülkenin parçalanışının hem de uluslararası müdahalelerin başarısızlığının simgesi haline geldi. 1991 yılında başlayan ve günümüzde de farklı biçimlerde devam eden bu iç savaş, Somali halkını yoksulluk, açlık ve yerinden edilme ile karşı karşıya bıraktı. Bu süreç, modern Afrika tarihinin en acı sayfalarından biri olarak tarihteki yerini aldı.

İç Savaşın Kökenleri

Somali’nin iç savaşa sürüklenmesinde siyasi istikrarsızlık, klanarası rekabet, çevresel sorunlar ve yabancı müdahaleler gibi çok sayıda faktör etkili oldu. 1960’ta bağımsızlığını kazanan Somali, bir süre demokratik yönetimle idare edildi. Ancak 1969’da General Siad Barre liderliğinde bir askeri darbe gerçekleşti ve ülke sosyalist rejim ile yönetilmeye başladı.

Barre rejimi boyunca, klanlar arası denge bozuldu ve otoriter yönetim, özellikle bazı klanları kayırırken diğerlerini dışladı. Bu durum, ülkenin farklı bölgelerinde silahlı isyanların ortaya çıkmasına neden oldu. 1980’lerin sonlarına gelindiğinde, Barre rejimi tamamen zayıflamıştı.

1991: Merkezi Yönetimin Çöküşü ve Anarşi

1991’de Siad Barre rejimi devrildi ve ülke tam anlamıyla bir güç boşluğu içerisine sürüklendi. Ancak yeni bir merkezi otorite kurulamadı. Somali’deki güçlü klanlar ve savaş ağaları, hem başkent Mogadişu’da hem de ülkenin diğer bölgelerinde birbirleriyle çatışmaya başladı. Devlet kurumları çöktü, güvenlik tamamen ortadan kalktı ve Somali fiilen klanarası savaş alanına dönüştü.

Klanlar Arası Çatışmalar ve Kabile Savaşları

Somali toplumu, büyük ölçüde klanlar etrafında örgütlenmiştir. Barre rejiminin devrilmesiyle birlikte, Somali’deki dört büyük klan ve onlara bağlı alt gruplar, ülkenin çeşitli bölgelerinde kontrolü ele geçirmek için çatışmalara girdi:

Hawiye Klanı: Mogadişu ve çevresinde etkili oldu.
Darod Klanı: Barre’nin klanı olarak bilinir ve diğer klanlarla sık sık çatıştı.
Isaaq Klanı: Kuzey’de Somaliland’ın bağımsızlık ilanında etkili oldu.
Rahanweyn Klanı: Güney Somali’de toprak ve tarım alanları üzerinde etkiliydi.

Bu klanlar arasındaki rekabet, Somali’nin kalıcı bir barış tesis etmesini imkansız hale getirdi.

Kıtlık ve İnsanlık Krizi

1992’de Somali’deki iç savaşın yol açtığı açlık krizi, yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Tarım ve ticaret tamamen durdu, insani yardım ulaştırmak ise savaş ağalarının kontrolündeki yollar nedeniyle neredeyse imkansız hale geldi. Çocuklar ve yaşlılar başta olmak üzere, Somali halkı tarihin en büyük kıtlıklarından biri ile karşı karşıya kaldı.

Uluslararası Müdahale: UNOSOM ve ABD’nin Çıkarması

1992 yılında, Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde UNOSOM adlı barış gücü görevlendirildi. Amaç, insani yardımların güvenli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamak ve Somali’deki savaş ağaları arasında arabuluculuk yapmaktı. Ancak BM’nin çabaları yetersiz kaldı.

1993 yılında ABD öncülüğünde Restore Hope Operasyonu başlatıldı. Amerikan askerleri, insani yardımların korunması ve silahlı grupların etkisiz hale getirilmesi için Mogadişu’ya çıkarma yaptı. Ancak bu operasyon, Kara Şahin Düştü (Black Hawk Down) olarak bilinen olayla, büyük bir fiyaskoya dönüştü. ABD askerleri, Mogadişu’nun sokaklarında ağır kayıplar verdi ve Amerikan kamuoyunda büyük tepki doğdu. Bu olaydan sonra ABD ve birçok ülke, Somali’den çekildi.

Savaşın Devamı ve Yeni Aktörler

2000’li yıllardan itibaren Somali’de iç savaş, yeni bir evreye geçti. Bu dönemde:

İslamcı Gruplar: El Kaide bağlantılı Eş-Şebab örgütü, ülkede büyük bir etki kazandı.
Deniz Korsanları: Somali kıyılarında faaliyet gösteren silahlı gruplar, ticaret gemilerini kaçırarak fidye aldı.
Somaliland ve Puntland: Somali’nin kuzeyinde de facto bağımsız iki bölge ortaya çıktı.

Somali, günümüzde de siyasi parçalanmışlık, güvenlik sorunları ve insani krizlerle mücadele etmektedir. Merkezi hükümet halen zayıf ve sınırlı bir otoriteye sahipken, silahlı gruplar ve klanlar büyük ölçüde kendi bölgelerini kontrol etmektedir.

Sonuç

Somali İç Savaşı, modern tarihin en uzun ve karmaşık iç savaşlarından biri olarak devam etmektedir. Klan yapısı, dış müdahalelerin başarısızlığı, çevresel krizler ve terör tehditleri, Somali’yi istikrarsızlık ve yoksulluk döngüsüne hapsetmiştir. Somali halkı, onlarca yıldır süren bu kaosun bedelini ödemeye devam etmektedir.