Çanakkale Savaşı (1915-1916): “Çanakkale Geçilmez” Destanı

Çanakkale Savaşı (1915-1916), Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda kazandığı en önemli zaferlerden biridir. İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u ele geçirip Osmanlı’yı savaş dışı bırakma ve Rusya’ya deniz yoluyla yardım götürme planı, Çanakkale Boğazı’nda Osmanlı ordusunun direnişiyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu savaş, yalnızca askeri bir zafer değil, aynı zamanda bir ulusun bağımsızlık ve direniş ruhunun sembolü haline gelmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün de yıldızının parladığı bu savaş, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı yer olarak kabul edilir.

Savaşın Nedenleri

1. İtilaf Devletleri'nin Osmanlı'yı Savaş Dışı Bırakma Planı:

   • İngiltere ve Fransa, Osmanlı İmparatorluğu'nu saf dışı bırakıp İstanbul'u ele geçirerek Rusya'ya yardım götürmek istiyordu.

   • Boğazların kontrolü, Karadeniz üzerinden Rusya’ya askeri ve lojistik destek sağlamak açısından büyük önem taşıyordu.

2. Yeni Cephe Açma Stratejisi:

   • Batı Cephesi'ndeki siper savaşlarının çıkmaza girmesi üzerine İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarında yeni bir cephe açarak savaşı kısa sürede sonlandırmayı planladı.

3. İngiltere'nin Sömürgeler Üzerindeki Etkisini Artırma Çabası:

   • Hindistan ve Avustralya gibi İngiliz sömürgelerinden gelen askerler, İmparatorluk’un gücünü göstermek için Çanakkale’ye gönderildi.

Savaşın Seyri

1. Deniz Harekatı (19 Şubat – 18 Mart 1915):

   • 19 Şubat 1915'te başlayan bombardımanla İtilaf Donanması, Çanakkale Boğazı’ndaki Osmanlı savunma hatlarını yarmaya çalıştı.

   • 18 Mart 1915'te, Nusret Mayın Gemisi'nin döşediği mayınlar sayesinde, Fransız Bouvet ve İngiliz Irresistible gibi büyük savaş gemileri batırıldı.

   • Bu ağır kayıpların ardından İtilaf Devletleri denizden ilerleyemeyeceklerini anlayıp kara harekatına karar verdi.

2. Kara Harekatı (25 Nisan 1915 – Ocak 1916):

   • 25 Nisan 1915'te Arıburnu ve Seddülbahir'e çıkarma yapan İtilaf kuvvetleri, beklediklerinden çok daha güçlü bir Osmanlı direnişiyle karşılaştı.

   • Mustafa Kemal komutasındaki birlikler, özellikle Conkbayırı ve Anafartalar'da gösterdikleri savunma ile savaşın seyrini değiştirdi.

   • Mustafa Kemal’in “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum” sözü, savaşın unutulmaz anlarından biri olarak tarihe geçti.

3. Arıburnu ve Anafartalar Muharebeleri (Ağustos 1915):

   • Anafartalar Zaferi, Osmanlı'nın üstünlüğünü pekiştirdi ve İtilaf kuvvetlerinin ilerlemesini durdurdu.

   • Suvla Koyu'nda yapılan çıkarma da başarısız oldu.

4. İtilaf Devletleri'nin Geri Çekilmesi (Ocak 1916):

   • Ağır kayıplar ve başarısızlıkların ardından İtilaf kuvvetleri, Ocak 1916'da Çanakkale'den tamamen çekildi.

   • Bu geri çekilme, Osmanlı için büyük bir moral ve stratejik zafer anlamına geliyordu.

Savaşın Sonuçları

1. Osmanlı İmparatorluğu için Moral ve Stratejik Zafer:

   • Çanakkale Zaferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndaki en büyük başarısıdır.

   • Osmanlı, İstanbul’u koruyarak savaşta önemli bir moral üstünlük sağladı.

2. Mustafa Kemal Atatürk'ün Yükselişi:

   • Çanakkale Savaşı, Mustafa Kemal Atatürk'ün askeri dehasını ve liderlik yeteneklerini ortaya koyduğu bir savaş oldu.

   • Bu zafer, Atatürk'ün Türk Kurtuluş Savaşı'nda öne çıkmasına ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecine giden yolu açtı.

3. İtilaf Devletleri'nin Büyük Kayıpları:

   • İngiltere, Fransa, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler büyük kayıplar verdi.

   • Özellikle ANZAC (Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu) askerleri, ülkelerinde bu savaşı ulusal kimliklerinin bir parçası olarak görürler.

4. Toplam Kayıplar:

   • Osmanlı tarafında yaklaşık 250,000 asker kayıp verirken, İtilaf Devletleri'nin toplam kaybı da 300,000'i buldu.

5. ANZAC Günü ve Kültürel Etkiler:

   • 25 Nisan, Avustralya ve Yeni Zelanda’da ANZAC Günü olarak anılır ve savaşta hayatını kaybedenler için anma törenleri düzenlenir.

     

Çanakkale Savaşı'nın Kültürel ve Tarihsel Yansımaları

1. Türk Edebiyatı ve Sanatında Çanakkale:

   • Mehmet Akif Ersoy'un “Çanakkale Şehitlerine” adlı şiiri, savaşın destansı anlatımlarından biridir.

   • Savaş, Türk edebiyatında ve sanatında derin izler bırakmıştır.

2. Barış Mesajı:

   • Atatürk'ün Çanakkale’de hayatını kaybeden yabancı askerler için söylediği şu sözler, savaşın trajedisini ve barışın önemini vurgular:

     
     

     “Bu memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar! Burada dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz...”

3. Askeri Taktikler ve Modern Savaşın Evrimi:

   • Çanakkale Savaşı, siper savaşları ve mayınlı deniz savunmaları gibi modern savaş taktiklerinin geliştiği önemli bir savaş olarak kabul edilir.